Archiwum roku: R


1. Pojęcie świadomości społecznej zdaje się mienić wielością znaczeń. Niektórzy jednak wręcz odmawiają mu jakiegokolwiek sensu, gdyż sądzą. że istnieją tylko świadome przeżycia poszczególnych ludzi. Inni byliby skłonni widzieć treść w tym, co dla przeżyć tych jest typowe, powtarzalne. Jeszcze inni – ponadindywidualne formy myślenia (np. logiki czy gramatyki), którym […]

Świadomość społeczna


Adam Schaff jest w doskonałej formie – artykuły i wywiady w „Zdaniu”, „Polityce” i „Argumentach”, głos w dyskusji w „Miesięczniku Literackim”. W coraz nowych ujęciach kreśli swoje sugestywne wizje pesymistyczne w odniesieniu do rewolucji socjalistycznych, a następnie koszmarnej i bezsensownej szamotaniny porewolucyjnej, natomiast w tonacji sielankowej wypowiada się na temat […]

Tadeusz Mendelski – Mitologia rewolucji


Humanistyczne ujęcie rzeczywistości społecznej zakłada, że człowiek jest jej twórcą. Odnosi się to w pełni do marksizmu. Jest on humanizmem. Stanowisko marksistowskie zaprzecza zarówno fatalizmowi (tj. poglądowi, zgodnie z którym o rozwoju lub niezmienności świata rozstrzygają i przesądzają jakieś „żelazne prawidłowości”, czynniki ponadludzkie popychające społeczeństwo w ściśle określonym kierunku, niezależnie […]

Człowiek jako twórca rzeczywistości społecznej



Kiedy przed rokiem publikowałem w „Myśli Marksistowskiej” artykuł pt. „Co zrobić z wartościami” (nr 4/1987 r.), nie spodziewałem się, że jego strona teoretyczna stanie się przedmiotem rozważań S. Dziamskiego („Zagadnienie wartości w socjalizmie”, „MM” nr 3/1988 r.). Jestem tym faktem zbudowany i ucieszony, gdyż filozofowie polscy zwykli mówić mimo siebie, […]

Spór o byt społeczny i wartości


W numerze 3/1987 „Edukacji Filozoficznej”, który w księgarniach ukazał się dopiero w lutym br., pojawił się m.in. artykuł dr. Andrzeja Misia z katedry filozofii SGPiS pt. „Czy marksistowska ekonomia polityczna jest nauką humanistyczną?” Temat wchodzi do programu resortowego (RP III, 22.1 A.2) i właśnie ta okoliczność skłania mnie do bliższego […]

Seweryn Żurawicki – W pułapce scjentyzmu


(Poniższy tekst to fragmenty referatu wygłoszonego na seminarium poświęconym polskiemu wydaniu rękopisów, zorganizowanym w Akademii Nauk Społecznych w Warszawie w marcu 1988 r.) Wydawcy rękopisów z lat 1857—1858 nadali im tytuł Grundrisse der Kritik der politischen Oekonomie (Zarys krytyki ekonomii politycznej). Rękopisy te przez 80 lat pozostawały w stanie archiwalnym […]

Seweryn Żurawicki – Rękopisy K. Marksa z lat 1857—58 a ...



Kategoria praktyki jest niewątpliwie centralną kategorią filozofii marksistowskiej. Sformułujemy tutaj zestaw kilku pytań, z których każde będzie wymagać szczegółowej dyskusji. Są to pytania następujące: a) Pytanie o pojęcie praktyki społecznej. Wchodzi tu najpierw problem relacji kategorialnej między praktyką a pracą, związane z nim zagadnienie intencjonalności praktyki, następnie zaś kwestie zasadności […]

Wacław Mejbaum – Teoria praktyki


1. SFORMUŁOWANIE PROBLEMU „Ludzie sami tworzą swoją historię — czytamy w Osiemnastym brumaire’a Ludwika Bonaparte — ale nie tworzą jej dowolnie, nie w wybranych przez siebie okolicznościach, lecz w takich, jakie już zastali, w okolicznościach danych i przekazanych”1. Podobnych sformułowań niemało znajdziemy również w tekstach Engelsa. A oto jedno z […]

Stanisław Rainko – Tworzenie i determinacja


1. KONIECZNOŚĆ ZNIESIENIA KAPITALIZMU Problematyka socjalizmu zarysowana w przedwojennej twórczości Oskara Langego jest uwikłana przede wszystkim w jego teoretyczną krytykę kapitalizmu. Obejmuje ona refleksję nad ekonomicznymi i politycznymi procesami, które w ramach kapitalizmu prowadzą do zdobycia władzy politycznej przez klasę robotniczą i zorganizowania planowej gospodarki socjalistycznej. O. Lange wyróżnia dwa […]

Koncepcja socjalizmu w poglądach Oskara Langego z lat trzydziestych



XIX Wszechzwiązkowa Konferencja Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego podsumowała w trakcie obrad w dniach 28 czerwca – 1 lipca 1988 roku dyskusję nad zmieniającym się kształtem socjalizmu w Związku Radzieckim, która toczyła się od wyboru Gorbaczowa na stanowisko sekretarza generalnego KPZR w kwietniu 1985 roku. Ponieważ dyskusja ta i jej wyniki […]

W poszukiwaniu nowego socjalizmu