Minęła 74-ta rocznica Rewolucji Październikowej największego wydarzenia w całych najnowszych dziejach ludzkości. Wywarła ona i będzie wywierała w przyszłości zasadniczy wpływ procesów rozwoju społecznego.

I. PRZESŁANKI I PRZYCZYNY SPOŁECZNO-HISTORYCZNE REWOLUCJI

Rewolucja Październikowa nie była wynikiem spieku i manipulacji garstki rządnych władzy osobników, z Leninem na czele, jak zawsze twierdzili i twierdzą jej polityczni przeciwnicy. Rewolucja Październikowa zrodziła się i wyrosła z całokształtu sprzeczności rozwoju kapitalizmu w skali światowej, których ustrój ten na początku XX wieku przezwyciężyć już nie był w stanie.

Główna sprzeczność kapitalizmu – sprzeczność pomiędzy pracą a kapitałem, czyli sprzeczność pomiędzy klasą robotniczą, a burżuazją, odzwierciedlała, bowiem, zarazem, sprzeczność pomiędzy rozwojem sił wytwórczych i wynikającą stąd realną, materialną możliwością zaspokojenia wszystkich podstawowych potrzeb społecznych, a panującymi kapitalistycznymi, opartymi na prywatnej własności środków produkcji, stosunkami społecznymi. Stosunki te nie pozwalały tej możliwości się urzeczywistnić w warunkach, kiedy interesy zysku prywatnych właścicieli przesądzały o celach i wykorzystaniu tego, co wytwarzała pracująca większość społeczeństwa.

Produkcja nabrała charakteru społecznego. Nikt w jej ramach nie mógł istnieć i działać niezależnie. Wszyscy wytwórcy stali się wzajemnie od siebie zależni. A tymczasem, dysponowanie podziałem i przywłaszczaniem tej społecznej produkcji pozostawało w rękach garstki prywatnych właścicieli, którzy decydowali o całokształcie spraw społecznych z punktu widzenia swoich egoistycznych interesów, w związku z czym, przepaść dzieląca nieliczną klasę wyzyskiwaczy i pracującą większość wyzyskiwanych, ulegała stałemu pogłębieniu i rozszerzeniu.

W tych warunkach, konflikt społeczny pomiędzy pracą a kapitałem w skali światowej stał się nieunikniony, a zmiana przestarzałych stosunków społecznych, czyli likwidacja prywatnej i ukształtowanie społecznej własności środków produkcji, jako podstawowego warunku likwidacji wyzysku ekonomicznego i ucisku politycznego pracującej większości społeczeństwa przez uprzywilejowaną, pasożytującą na jej pracy, mniejszość – stała się obiektywną, niezależną od woli ludzi, historyczną koniecznością. Mogła jednak ona urzeczywistnić się tylko w procesie społecznej praktyki rewolucyjnej, będącej odzwierciedleniem uświadomienia jej konieczności, czyli uświadomienia rzeczywistych własnych interesów społecznych, przez pracującą i wyzyskiwaną większość ludzkości.

Ale, im wyższy etap rozwodu kapitalizmu w skali światowej, tym bardziej nierównomierny poziom jego rozwoju, a zatem, tym bardziej nierównomierny rozwój jego wewnętrznych sprzeczności w poszczególnych krajach. Aczkolwiek, więc, kapitalizm od początku XX wieku, dojrzał do socjalistycznych przeobrażeń ustrojowych, rewolucja socjalistyczna nie mogła wybuchnąć jednocześnie w jego głównych centrach, lecz tam, gdzie sprzeczności kapitalistyczne i wszelkie inne, spiętrzyły się do takiego stopnia, kiedy dalsze istnienie dotychczasowych stosunków społecznych, stało się niemożliwe oraz w takim momencie historycznym, kiedy główne mocarstwa imperialistyczne były tak uwikłane w sprzecznościach wzajemnych i własnych, że nie były zdolne do solidarnego wystąpienia przeciwko zwycięskiej rewolucji socjalistycznej w jednym lub kilku krajach.

Takim krajem na przełomie XIX i XX wieku, stała się Rosja, gdzie szybki rozwój kapitalizmu odbywał się w warunkach olbrzymich pozostałości stosunków feudalnych we wszystkich sferach życia społecznego, a władza polityczna pozostawała w rękach na i bardziej reakcyjnych i wstecznych sił społecznych, z obszarnictwem na czele. Wszystkie wynikające z tych warunków sprzeczności społeczne były wielokrotnie spotęgowane przez wielonarodowy charakter państwa carów i niczym nie ograniczony wyzysk i ucisk podbitych narodów, które ustanowiły ponad 40% ludności Rosji. Jednocześnie, kapitalizm rosyjski pozostawał w całkowitej zależności ekonomicznej i politycznej od głównych ośrodków kapitalizmu europejskiego, co stawiało Rosję w rzędzie krajów poddanych kolonialnemu wyzyskowi ekonomicznemu i dyktatowi politycznemu, realizację których zabezpieczał carski absolutyzm.

W tej sytuacji podstawowym zadaniem dojrzewającej rewolucji była likwidacja całokształtu przeżytków feudalnych, z absolutyzmem carskim włącznie. Ale zadania tego nie była w stanie urzeczywistnić słaba politycznie i uzależniona od caratu i obszarnictwa, zarazem od zagranicznego kapitału, rosyjska burżuazją. Jedyną siłą, zdolną w tych warunkach sprostać temu zadaniu była klasa robotnicza ówczesnej Rosji, jedyna, klasa społeczna, nierozerwalnie związana z rozwojem nowoczesnych sił wytwórczych, stworzonych przez kapitalizm, a zarazem zainteresowana w konsekwentnym rewolucyjnym zniesieniu wszystkich, bez wyjątku, stosunków wyzysku ekonomicznego i ucisku politycznego. Ale oznaczało to konieczność pokonania nie tylko sił feudalnych, lecz również burżuazji, a zatem, połączenia zadań rewolucji burżuazyjnej, antyfeudalnej z rewolucją socjalistyczną, antykapitalistyczną. Tylko, bowiem, łącząc te zadania, klasa robotnicza mogli zdobyć trwałe, aktywne poparcie chłopstwa i ludzi pracy narodów uciskanych, czyli zdecydowanej większości ludności Rosji, co stanowiło zasadniczy warunek zwycięstwa rewolucji. Świadectwem materialnym, że przesłanki tego zwycięstwa dojrzewały, stała się pierwsza rosyjska rewolucja ludowa 1905-1907 roku – antyfeudalna i antyburżuazyjna, zarazem.

Klęska rewolucji 1905-1907 roku okazała się przejściowa, a nowa fali rewolucyjna wezbrali już w przededniu I wojny światowej. Wybuch tej imperialistycznej wojny i jej przebiec popchnęły ostatecznie Rosję na drogę przemian rewolucyjnych. Wojna doprowadziła Rosję do całkowitej katastrofy ekonomicznej i militarnej. Na przełomie 1916 – 1917 roku podstawowe gałęzie gospodarki: przemysł, transport, rolnictwo, były zrujnowane. Miliony ludzi ginęły na froncie, jak również od szerzącego się głodu i epidemii. Społeczeństwo Rosji stanęło na krawędzi zagłady. W ten sposób wojna imperialistyczna i udział w niej Rosji, stały się na gruncie przesłanek dojrzewającej rewolucji, jej bezpośrednią przyczyną.

Wojna ostatecznie postawiła pracującą większość społeczeństwa Rosji w sytuacji, kiedy nie mogła ona i nie chciała więcej godzić się na zachowanie dotychczasowych stosunków społecznych i była zdecydowana na ich rewolucyjną likwidację. Jednocześnie klasy posiadające Rosji nie były już zdolne do obrony i utrzymania swego panowania. W ten sposób rewolucji wyrastała bezpośrednio z rewolucyjnych nastrojów i dążeń mas i rozkładu obszarniczo-burżuazyjnego systemu władzy, który utracił zdolność oddziaływania na społeczeństwo. I dlatego stanowiła ona nieuniknioną historyczną konieczność i obiektywną prawidłowość rozwoju społecznego na konkretnym etapie historycznym dziejów ludzkości. Konieczność ta stała się tym bardziej palącą potrzebą społeczną, kiedy po obaleniu caratu, burżuazją rosyjska przez osiem miesięcy swoich rządów udowodniła całkowitą niezdolność wyprowadzenia kraju z kompleksowej katastrofy.

II. CZYNNIKI, KTÓRE ZADECYDOWAŁY O ZWYCIĘSTWIE

Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa, według wszelkich prognoz jej przeciwników i renegatów ruchu robotniczego, miała ponieść szybką klęskę, jako przypadkowy i nieodpowiedzialny „eksperyment” garstki awanturników. Tymczasem Rewolucja Październikowa nie tylko utworzyła zupełnie nowy, nieznany w dziejach, system władzy państwowej – panowanie polityczne ludu pracującego, lecz po rozgromieniu swoich niezliczonych wrogów wewnętrznych i zewnętrznych, przystąpiła do urzeczywistnienia zasadniczych ustrojowych przeobrażeń, stając się wiodącym czynnikiem rozwoju społecznego całej ludzkości.

Co, zatem, zadecydowało o jej zwycięstwie?

Przede wszystkim, rewolucja ta była materialnym urzeczywistnieniem najgłębszych dążeń i interesów pracującej większości społeczeństwa. Rewolucja nie tylko głosiła, lecz praktycznie, na każdym kroku, w oparciu o rewolucyjną aktywność i twórczość szerokich mas, urzeczywistniała te dążenia i interesy. Była ona od początku dziełem i celem mas, ich nieodłączną własnością i natchnieniem. Stąd niespotykana ofiarność i gotowość mas na największe poświęcenia w imię jej zwycięstwa, które pozwoliły przekształcić zrujnowany i zacofany kraj w niezwyciężoną twierdzę.

Po drugie: niespotykana w przeszłości, oparta o świadomość celów i zadań polityczna organizacja głównej siły społecznej rewolucji- klasy robotniczej, która okazała się zdolna, właśnie jako klasa, podporządkować całą swoją aktywność społeczną interesom rewolucji.

Po trzecie: urzeczywistnienie politycznego sojuszu klasy robotniczej z pracującym chłopstwem i narodami uciskanymi, na gruncie praktycznego uwzględnienia i urzeczywistnienia ich dążeń i interesów, ich zespolenia z socjalistycznymi celami l Interesami klasy robotniczej.

Po czwarte: polityczne kierownictwo rewolucyjnej partii robotniczej, która okazała się zdolna do zespolenia swej teorii i praktyki z żywotnymi interesami i dążeniami najszerszych mas oraz do konsekwentnej walki z każdą próbą przekształcenia rewolucji w narządzie ukształtowania nowych przywilejów społecznych dla mniejszości, kosztem wyzysku i ucisku pracującej większości. Tak długo, dopóki zasada ta stanowiła decydującą linię działalności partii, cementującej wszystkie społeczne siły ustrojowych przemian, rewolucja była niezwyciężona.

Po piąte: ukształtowanie się radzieckiego systemu władzy, jako politycznego panowania klasy robotniczej na czele sojuszu wszystkich pracujących miast i wsi i decydującego narzędzia urzeczywistnienia antyfeudalnych i antykapitalistycznych przeobrażeń ustrojowych i demokratycznej kontroli mas nad ich przebiegiem.

Po szóste: konsekwentna realizacja antywojennej antyimperialistycznej pokojowej polityki, jako zasadniczej gwarancji realizacji żywotnych interesów l celów ludzi pracy.

Po siódme: wielkość kraju i niewyczerpane materialne i ludzkie rezerwy, które pozwoliły rewolucji na strategiczne i taktyczne manewrowanie polityczne i militarne i odbudowe i koncentrowanie sił na głównych kierunkach walki z rodzimą i międzynarodową kontrrewolucją.

Po ósme: Sprzeczności w obozie rodzimej kontrrewolucji i jej polityczna i programowa słabość oraz niezdolność do uwzględnienia interesów i dążeń pracującej większości społeczeństwa, jej dążenie do przywrócenia starych, znienawidzonych przez ludzi pracy, stosunków społecznych.

Po dziewiąte: imperialistyczne sprzeczności w łonie międzynarodowego kapitału, które nie pozwoliły mu na trwałe zjednoczenie i skupienie sił w celu zdławienia rewolucji w Rosji i okazania skutecznej pomocy wewnętrznej kontrrewolucji.

Po dziesiąte: Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa była pierwszym ogniwem łańcucha światowej rewolucji antykapitalistycznej, która zespoliła z rewolucją socjalistyczną rewolucję antyfeudalną i narodowo-wyzwoleńczą. Jej cele i dzieło stanowiły praktyczny wyraz interesów i dążeń wyzyskiwanej i uciskanej większości ludzkości, a wyrosła ni tym fruńcie solidarność międzynarodowa i walka ludzi pracy z kapitałem we wszystkich częściach świata, a przede wszystkim na olbrzymich połaciach Europy i Azji w zasadniczy sposób ograniczyły możliwość międzynarodowej kontrrewolucji w walce z rewolucją rosyjską. Był to zasadniczy czynnik zewnętrzny, który zadecydował o zwycięstwie rewolucji w Rosji, jako materialnej bazy dalszego rozwoju rewolucji światowej.

Wszystkie wymienione wyżej czynniki mogły odegrać decydujący wpływ na losy rewolucji rosyjskiej tylko w organicznej jedności, kompleksowo, we wzajemnej zależności i oddziaływaniu. Wszystkie one w oderwaniu od całości byłyby niewystarczające dla zapewnienia zwycięstwa rewolucyjnych przeobrażeń.

III. HISTORYCZNE ZNACZENIE REWOLUCJI PAŹDZIERNIKOWEJ

Znaczenie Rewolucji Październikowej w dziejach należy rozpatrywać w dwóch podstawowych płaszczyznach: znaczenie dla społeczeństwa byłej carskiej Rosji i znaczenie międzynarodowe, czyli wpływ na dalszy rozwój ludzkości. Znaczenie rewolucji dla byłej Rosji carskiej jest jednym z zasadniczych elementów jej trwałego wpływu na rozwój ludzkości w ogóle. Mogła ona przekształcić się w potężny czynnik międzynarodowy, tylko osiągając względnie trwałe zwycięstwo przynajmniej w jednym kraju.

Zwycięstwo Rewolucji Październikowej w Rosji oznaczało przede wszystkim nieodwracalną likwidację w tym kraju całokształtu pozostałości stosunków feudalnych i w tym sensie była to w swej istocie rewolucja o treści burżuazyjno-demokratycznej, antyfeudalnej. Rozwiązanie tego zadania stanowiło warunek wstępny zwycięstwa nad rodzimą burżuazją i podjęcia socjalistycznych przeobrażeń ustrojowych, w miarę urzeczywistnienia których zacofana Rosja przekształciła się w potężny nowoczesny kraj, który przez ponad siedem dziesięcioleci wywierał zasadniczy wpływ na stosunki społeczne w skali międzynarodowej.

Mogło to się dokonać wyłącznie dlatego, że rewolucja socjalistyczna w Rosji zlikwidowała zasadnicze źródła wyzysku ekonomicznego i ucisku politycznego pracującej większości społeczeństwa przez garstkę klas pasożytniczych, przekształciła ludzi pracy, ich autentyczne interesy i dążenia w społeczne źródło władzy państwowej, będącej formą powszechnej politycznej organizacji pracującej większości społeczeństwa, a zarazem instrumentem sprawowania przez tę większość wszechstronnej kontroli nad procesem zarządzania społeczeństwem i jego skutkami.

Likwidacja kapitalistycznej własności środków produkcji i przejęcie ich przez państwo zapewniało nie tylko nieznane poprzednio w dziedzinach, tempo rozwoju sił wytwórczych, lecz pozwoliło na urzeczywistnienie, również nieznanych poprzednio w dziejach, zdobyczy socjalnych ludzi pacy we wszystkich sferach stosunków społecznych i nieskrępowany awans społeczny dziesiątków milionów, wczoraj jeszcze wyzyskiwanych i uciskanych, ich dzieci i wnuków. Rewolucja zlikwidowała ucisk narodów ujarzmionych i stworzyła warunki dla szybkiego odrobienia przez nie często wielowiekowego zacofania. Rewolucja Październikowa, po raz pierwszy w dziejach zapewniła szerokim rzeszom społecznym pewność jutra dla nich i następnych pokoleń.

Ma gruncie tych ustrojowych przeobrażeń w toku rewolucji zrodziła się potęga aktywność mas, będąca wyrazem demokratyzacji całokształtu stosunków społecznych, przede wszystkim na gruncie rozwoju oddolnej inicjatywy i świadomości politycznej szeregowych ludzi pracy, Rewolucja była przede wszystkim ich dziełem i ich świętem dziejowym. Oczywiście, partia i jej przywódcy odebrali istotną rolę w rewolucji, lecz o tyle, o ile potrafili się zespolić z dążeniami potężnego wyzwoleńczego ruchu najszerszych mas.

W ścisłym zwiadu z przeobrażeniami ustrojowymi w Rosji i z jej przekształceniem się w procesie rewolucyjnych przemian w potężną materialną, polityczną i moralną oazę społeczną kwiatowej rewolucji socjalistycznej pozostaje trwałe i nieprzemijające znaczenie Rewolucji Październikowej w skali międzynarodowej. Znaczenie to polepa na tym, że otworzyła ona nową epokę historyczną w dziejach, epokę przejścia ludzkości do komunizmu. Na tej drodze siły społeczne zrodzone z Rewolucji Październikowej wniosły decydujący wkład w rozgromienie antyludzkiej formy rozwoju kapitalizmu – faszyzmu. Na gruncie tego zwycięstwa rewolucja wyszła poza granice jednego kraju, czego wyrazem było ukształtowanie się światowego obozu socjalizmu, obejmującego jedną trzecią ludzkości i zasadnicza zmiana układu sił w skali międzynarodowej, ograniczenie zasięgu wpływów kapitalizmu, utrwalenie na ponad cztery dziesięciolecia międzynarodowego pokoju i zwycięstwo rewolucji antykolonialnej.

Wszystkie te przemiany w istotny sposób wpłynęły na rozwój nowych tendencji w łonie samego kapitalizmu, które obiektywnie potwierdzają nieodwracalność przeobrażeń socjalistycznych. Polegają one na postępującym rozwoju integracji ekonomicznej świata kapitalistycznego, na przekształcaniu się gospodarki poszczególnych krajów w jednolitą gospodarkę światową, opartą o stały wzrost koncentracji i centralizacji kapitału, tzn. produkcji społecznej. Polegają one również na postępującym rozwoju znaczenia przemysłu państwowego w krajach kapitalistycznych i rozwoju interwencjonizmu państwowego w dziedzinę produkcji i podziału. Polegają one na zmuszaniu kapitału do szerokich ustępstw na rzecz socjalnych zdobyczy ludzi pracy w rozwiniętych krajach kapitalistycznych i na konieczności utrzymywania, przynajmniej ograniczonych, swobód demokratycznych. Polegają one, wreszcie, na konieczności przyjęcia przez kapitalizm i jego agendy zarządzające oparcia sterowania ekonomiką na centralnym prognozowaniem, rola którego stale wzrasta i które przygotowuje przesłanki wprowadzenia centralnego planowania i opartego na nim centralnego zarządzania gospodarką po zwycięstwie socjalizmu.

Wszystkie te elementy ewolucji współczesnego kapitalizmu są, oczywiście, wynikiem jego własnego wewnętrznego rozwoju i walki ludzi pracy w krajach kapitalistycznych, ale jednocześnie były i są rezultatem przemożnego wpływu, jaki na kapitalizm wywarły zwycięstwo Rewolucji Październikowej i jej następstwa. Wszystkie one kształtują przesłanki przyszłego ostatecznego zwycięstwa rewolucji socjalistycznej w skali światowej. Na tym polega nieprzemijające znaczenie Rewolucji Październikowej, która będąc organiczną częścią rozpoczynających się światowych przeobrażeń socjalistycznych, otworzyła ich pierwszy etap, świadkami zakończenia którego my działaj jesteśmy.

Dziejowe znaczenie tego pierwszego etapu światowej rewolucji socjalistycznej polepa, jednak, nie tylko, i nie przede wszystkim, na dokonanych dotychczas przeobrażeniach społecznych. Polega ono, bodaj w większej jeszcze mierze, m zdobytych doświadczeniach, które po ich teoretycznym uzmysłowieniu i przewartościowaniu przez rewolucyjny ruch robotniczy, pozwolą ukształtować programową bazę i praktyczne rozwiązania dla dokonania kolejnego kroku na drodze likwidacji stosunków wyzysku i ucisku.

Znaczenia tego nie na w stanie przekreślić, ani dramat wojny domowej po Rewolucji Październikowej, ani tragiczne wynaturzenia w trakcie realizacji przez nią ustrojowych przeobrażeń, ani błędy przywódców i partii, ani, wreszcie, fałszerstwa i kłamstwa obłudnej kontrrewolucyjnej kampanii propagandowej, reżyserowanej przez ośrodki kapitalistycznej reakcji i wszelkiego rodzaju zaprzańców i zdrajców z byłego obozu socjalistycznego. Karawana idzie dalej i szczekanie psów nie jest w stanie jej zatrzymać.

IV. PRZYCZYNY AKTUALNEGO KRYZYSU REWOLUCJI

Rewolucja socjalistyczna niejednokrotnie udowodniła, że jako dzieło i ruch wyzwoleńczy mas jest niezwyciężona w otwartym starciu z burżuazyjną kontrrewolucją. Okazała się ona, jednak, niezdolna, na dotychczasowym etapie swego rozwoju, przeciwstawić się kontrrewolucji, która wyrosła z jej własnych, wewnętrznych sprzeczności, których rewolucja nie potrafiła rozwiązać z pozycji socjalistycznych przeobrażeń.

W dziejach dotychczasowego przebiegu rewolucji socjalistycznej całkowicie potwierdziła się więc ogólna prawidłowość klęsk i niepowodzeń wszystkich ruchów ludowo-wyzwoleńczych i rewolucji społecznych, polecająca na tym, że ich najbardziej niebezpieczny wróg wyrasta z procesów ich własnego rozkładu, będącego wynikiem zahamowania rewolucyjnych przeobrażeń i odradzania się wewnątrz kształtującego się nowego ustroju starych stosunków społecznych. Każda rewolucja, w tym również socjalistyczna, nie dokonuje się automatycznie, za jednym zamachem. Każda rewolucja, w tym również socjalistyczna, musi przejść przez wiele etapów częściowych i połowicznych zwycięstw i klęsk, dopóki dojrzeje do ostatecznego zwycięstwa, zaś jej dojrzałość jest odzwierciedleniem dojrzałości warunków społecznych, z których oni wyrasta i doświadczenia sił społecznych, których ona jest dziełem.

Dotychczasowy przebieg rewolucji socjalistycznej dowiódł, że nie potrafiła ona uwzględnić siły wpływu stosunków kapitalistycznych na dokonujące antykapitalistycznej rewolucji masy ludowe. Nie potrafiła wykorzystać elementów kapitalizmu w toku rewolucyjnych przeobrażeń dla przygotowania warunków do ich ostatecznego przezwyciężenia, a co za tym idzie, nie potrafiła zapobiec ich odradzaniu się i rozwojowi. W tej sytuacji stosunki kapitalistyczne zespoliły się z nowymi, dopiero rodzącymi się stosunkami socjalistycznymi, narzucając im swoją burżuazyjną treść i występując i rozwijając się, do czasu, w przebraniu socjalistycznej formy. Oznaczało to, że rewolucja na określonym etapie swego rozwoju uległa pod wpływem stosunków burżuazyjnych zwyrodnieniu i rozkładowi, a jej dalszy rozwój przekształcał się coraz to bardziej w powrót do kapitalizmu.

Zatracenie socjalistycznej istoty i perspektywy rewolucji nastąpiło ostatecznie w ZSRR w połowie lat trzydziestych. Następnie zaczął się proces jej wewnętrznej burżuazyjnej transformacji, który trwał ponad pół wieku, przy zachowaniu podstawowych zdobyczy pierwszych zwycięskich lat, dopóki nie dojrzały warunki dla ich otwartej kontrrewolucyjnej likwidacji. Podobnie kształtowała, się sytuacja w innych krajach obozu socjalistycznego, który od swoich początków rozwijał się pod przemożnym wpływem wewnętrznych tendencji kontrrewolucyjnych.

Bezpośrednią siłą społeczną, która zadecydowała o burżuazyjnym przeobrażeniu dotychczasowego etapu rewolucji socjalistycznej stała się potężni warstwa zarządzająca, która utożsamiła cele i interesy rewolucji z własnymi egoistycznymi, burżuazyjnymi i antysocjalistycznymi w swojej istocie, celami i interesami, które urzeczywistniała, coraz to szerzej, kosztem zahamowania socjalistycznych przeobrażeń i odradzania w znowelizowanej postaci starych burżuazyjnych stosunków społecznych, czyli kosztem celów i interesów pracującej większości społeczeństwa, m drodze przywrócenia jej ekonomicznego wyzysku i politycznego ucisku przez uprzywilejowaną zarządzającą, często pasożytniczą, mniejszość. W warunkach zachowania społecznych zdobyczy mas i formalnie socjalistycznych podstaw funkcjonowania społeczeństwa, musiało to prowadzić do rozwinięcia się i stałego zaostrzenia sprzeczności społecznych o wyraźnie antagonistycznym charakterze. Prowadziło to nieuchronnie do kryzysu gospodarki, a to z kolei do przegrania technologicznego i ekonomicznego z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi, co legło u podstaw aktualnego kryzysu socjalizmu.

Rozwiązanie tych sprzeczności mogło zakończyć się, albo odsunięciem uprzywilejowanej, zarządzającej, kontrrewolucyjnej mniejszości i powrotem społeczeństwa ni drogę utrwalania i rozwoju socjalistycznych przeobrażeń, czyli na drogę kontynuacji rewolucji, co okazało się na razie niemożliwe, albo utorowaniem, przez tę mniejszość drogi dla otwartej restauracji kapitalizmu, z czyni mamy obecnie do czynienia w ZSRR i europejskich krajach byłego obozu socjalistycznego. Takie rozwiązanie na obecnym etapie było nieuniknione, ponieważ całokształt polityki realizowanej przez zarządzającą mniejszość w byłych krajach socjalistycznych, podsycał i utrwalał niezadowolenie i wrzenie ogarniające pracującą większość społeczeństwa, która utraciła zaufanie do socjalistycznych rozwiązań i przekształciła się: albo w nową bazę społeczną kontrrewolucji, albo w bierną, wyczekującą większość. Istotne znaczenie na tej drodze odegrały, wykorzystywane i podsycane z początku przez warstwę zarządzającą życiem w „realnym socjalizmie”, a obecnie, przez jawną kontrrewolucję, nacjonalistyczne obciążenia i nawarstwienia oraz wpływy klerykalne w niektórych krajach.

Główne źródła i przyczyny aktualnego kryzysu rewolucji socjalistycznej, tkwią więc nic w pile ekonomicznej, politycznej i militarnej międzynarodowego kapitału, aczkolwiek nigdy, poczynając od 1917 roku, nie zrezygnował on z dążenia do likwidacji skutków rewolucji socjalistycznej za pomocą wszelkich dostępnych środków, lecz w słabościach i sprzecznościach rozwoju samej rewolucji. Dopiero, bowiem, ukształtowanie się przestanek kapitalistycznej kontrrewolucji wewnątrz społeczeństw, które weszły na drogę socjalistycznych przeobrażeń, stworzyło materialne i polityczne możliwości ich wykorzystania i urzeczywistnienia dzięki temu antysocjalistycznych planów międzynarodowego kapitału na aktualnym etapie rozwoju społecznego.

V. NIE UDA SIĘ ODWRÓCIĆ KOŁA HISTORII

Kontrrewolucja,, to proces ustrojowych przeobrażeń, polecających na likwidacji nowych, postępowych stosunków społecznych i przywróceniu starych, które się historycznie przebyły. Jest to, zarażeni, ruch społeczny na rzecz przywrócenia starych stosunków ustrojowych. W krajach, gdzie przeobrażenia socjalistyczne zostały zapoczątkowane, jest ona możliwa tylko wtedy, jeśli przeobrażenia te zostaną zahamowane przez proces odradzania się stosunków kapitalistycznych, warstwa zarządzająca reprezentuje dążenie do ich restauracji, siły prosocjalistyczne zostały pozbawione wpływu na bieg wydarzeń, a pracująca i wyzyskiwana przez warstwę zarządzającą większość społeczeństwa traktuje istniejący porządek, jako obcy jej żywotnym potrzebom i interesom. Dopiero w takiej sytuacji, jak unaoczniły doświadczenia ostatniego dziesięciolecia w europejskich krajach byłego obozu socjalistycznego i w ZSRR, siły prawicy społecznej mogą się zorganizować i stanąć oficjalnie na czele politycznego ruchu na rzecz przywrócenia stosunków kapitalistycznych.

Ale, jak dowodzi, również, doświadczenie ostatnich dwu lat, łatwiej jest w sprzyjających okolicznościach, dokonać kontrrewolucyjnego przewrotu politycznego i zdobyć wildze, niż przywrócić na gruzach socjalistycznych przeobrażeń kapitalizm. W krajach, bowiem, gdzie nie ma własnego prywatnego kapitału, zdolnego do natychmiastowego przejęcia i uruchomienia całokształtu, lub większości majątku produkcyjnego, znajdującego się dotychczas w rękach państwa, droga do kapitalizmu musi w swoisty sposób powtórzyć doświadczenia osiemnasto- i dziewiętnastowieczne, kiedy prywatny kapitał rozwijał się na gruncie nie przebierającego w środkach, bezlitosnego wyzysku i ucisku pracującej większości społeczeństwa, na straży czego stało burżuazyjne państwo i prawo, jako narzędzia dyktatury prywatnego kapitału.

Aby móc urzeczywistnić taki barbarzyński i antyspołeczny program, trzeba, przede wszystkim, zlikwidować doszczętnie, faktycznie zburzyć i zniszczyć, wszystkie materialne, ekonomiczne, socjalne, duchowe zdobycze pracującej większości, które ukształtowały się w wyniku socjalistycznych przeobrażeń, jak również te, które przyniósł rozwój dwudziestowiecznego kapitalizmu. Utrzymać i zagwarantować te zdobycze można, bowiem, na obecnym etapie rozwoju społecznego, tylko i wyłącznie na trwałej bazie zorganizowanej i planowo zarządzanej produkcji społecznej, realizowanej pod kontrolą ludzi pracy. To zaś pozostaje w zasadniczej sprzeczności z planarni przywrócenia kapitalizmu, ponieważ kapitał prywatny może odrodzić się tylko w wyniku ograbienia pracującej większości społeczeństwa przez kształtującą się kapitalistyczną, pasożytniczą mniejszość. Ale urzeczywistnienie tej linii rozwoju społecznego musi nieuchronnie prowadzić do utraty wpływów kontrrewolucji wśród pracującej większości i z kolei do narastania nastrojów i tendencji antykapitalistycznych, do powstawania warunków dla przypływu nowej fali rewolucyjnej.

Całe dotychczasowe doświadczenie historyczne dowodzi, ze kontrrewolucyjne nawroty w dziejach społecznych, są stosunkowo krótkotrwałe, że żadna siła nie jest zdolna trwale odbudować to, co już dawno przekształciło się w hamulec rozwoju społecznego i stanowi relikt minionej epoki. Podobnie jest z kapitalizmem.

Tzw. realny socjalizm, będący wyrazem próby dokonania trwałego połączenia przemian socjalistycznych z kapitalizmem, musiał minąć. Ale to nie oznacza ani klęski socjalizmu w ogóle, ani potwierdzenia wieczności i nieuchronności kapitalizmu, który nie jest już zdolny dalej rozstrzygać żadnych zasadniczych problemów, które niesie ze sobą proces rozwoju społecznego, a przede wszystkim nie jest zdolny zapewnić godziwe życie wszystkim członkom społeczeństwa i ich potomstwu.

Dlatego klęska „realnego socjalizmu”, to przeddzień nowego etapu rozwoju rewolucji socjalistycznej i socjalistycznych przeobrażeń społecznych na gruncie rozkładu i likwidacji kapitalizmu. Nigdy i nikomu, dotychczas nie udało się cofnąć na trwałe koła historii l uwiecznić w stosunkach społecznych to, co przez obiektywny proces rozwoju zostało skazane na zagładę. W ten sposób rewolucja socjalistyczna, którą rozpoczął rosyjski Październik 1917 roku, wywiera również nieprzemijające piętno na swoich własnych klęskach i słabościach, które stanowią tylko krótkotrwałe zdarzenia na drodze jej rozwoju.

VI. NOWY ETAP REWOLUCJI SOCJALISTYCZNEJ I REWOLUCYJNEGO RUCHU ROBOTNICZEGO

Żyjemy w okresie dojrzewania przesłanek nowego etapu rewolucji socjalistycznej, do którego rewolucyjny ruch robotniczy musi przyjść maksymalnie przygotowany. Na tej drodze niezbędne jest przede wszystkim uzmysłowienie tej prawdy, że nowy etap rewolucji będzie charakteryzować, bardziej niż dotychczas, międzynarodowy charakter. Decyduje o tym pogłębiający się proces integracji gospodarczej krajów kapitalistycznych, który osiągnął taki poziom, kiedy każdy głęboki konflikt ustrojowy w jednym regionie świata musi wywrzeć nieodwracalny wpływ na cały system.

Nowy etap rewolucji dojrzewa zarazem, na gruncie pogłębiających się sprzeczności wewnętrznych świata kapitalistycznego, przede wszystkim zaś między głównymi grupami międzynarodowego kapitału;

USA wraz z Kanadą, zachodnia Europa i Japonia. Sprzeczności te zajmowały drugoplanowe miejsce dopóki dominowały nad nimi antagonizm, strach i międzynarodowa solidarność kapitału wobec rewolucji socjalistycznej i dążenie do likwidacji obozu socjalizmu. Dziś, po cofnięciu procesu rewolucyjnego w ZSRR i innych krajach środkowej Europy, sprzeczność te, niczym nie hamowane i nie przyćmione przez inne, wysuną się na czoło czynników decydujących o dalszym rozwoju ludzkości, czyli o przyśpieszeniu rozkładu kapitalizmu i narastaniu nowej fali rewolucyjnej.

Nie możemy, oczywiście, określić, gdzie tym razem rewolucja socjalistyczna przerwie najstarsze ogniwo współczesnego kapitalizmu. Pozostaje jednak aktualną prawidłowość, że ni może ona, również na obecnym etapie, wybuchnąć i zwyciężyć automatycznie w skali światowej, że rozpocznie się ona w jednym lub kilku krajach, gdzie dojrzewają ku temu warunki, a o dalszym jej przebiegu decydować będzie wiele okoliczności.

Stąd sprawa generalną dla rewolucyjnego ruchu robotniczego jest dzisiaj krytyczne, bez żadnych uników, przewartościowanie dotychczasowych doświadczeń, a przede wszystkim źródeł i przyczyn aktualnej klęski przeobrażeń socjalistycznych i poparcia przez masy burżuazyjnej kontrrewolucji po wielu dziesiątkach lat, jakie minęły od ich rozpoczęcia w poszczególnych krajach. Podstawowym problemem staje się zasadnicze na dziś pytanie programowe i praktyczne: jak połączyć socjalistyczne przeobrażenia z wszechstronnym wykorzystaniem dla ich rozwoju i umocnienia technologicznych i produkcyjnych osiągnięć współczesnego kapitalizmu, zapewniając jednocześnie warunki ustrojowe, likwidujące w zarodku wszelkie możliwości odrodzenia się i rozwoju stosunków kapitalistycznych w ogóle, i politycznych i ekonomicznych przywilejów warstwy zarządzającej, w szczególności?

Idzie w tym wypadku, więc, o to, jak podporządkować realizację socjalistycznych przeobrażeń interesom i celom pracującej większości społeczeństwa, nie zaś raz na zawsze „ustalonym” schematom, oderwanym od życia i nie uwzględniającym jago wymogów? Jak na trwałe połączyć te przeobrażenia z zapewnieniem godziwego poziomu życia pracującej większości, jak uczynić je rzeczywistym trwałym dziełem mas, upatrujących w nich własne narzędzie urzeczywistnienia swoich życiowych potrzeb i dążeń? Dopiero teoretyczna i programowa odpowiedz na te pytania i ich uzmysłowienie przez rewolucyjny ruch robotniczy stanowią rękojmię określenia i realizacji jego praktycznej linii politycznej i odrodzenia się jego zdolności do ponownego objęcia przywództwa na nowym etapie rewolucji socjalistycznej.

Inaczej mówiąc, rewolucja dokonuje się nie sama dla siebie i nie dla zadośćuczynienia ideowym, politycznym i materialnym ambicjom rewolucjonistów. Staje się ona realną rzeczywistością dopiero wtedy, kiedy rozwiązuje rzeczywiste, a nie urojone, materialne, a nie ideowe, ekonomiczne, a nie ideologiczne, problemy pracującej większości społeczeństwa. Innej drogi nie ma, jeśli całe społeczeństwo nie chce się znaleźć w ślepym zaułku, jaki szykuje jemu cały dotychczasowy rozwój kapitalizmu. Wyjecie z tego zaułku po raz pierwszy wskazała Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa, która zapoczątkowała jednocześnie praktycznie historyczny przewrót w dotychczasowych dziejach, polegający na ukształtowaniu ustroju, zapewniającego godziwe życie i perspektywy wszystkim członkom społeczeństwa na gruncie ich udziału w społecznym podziale pracy i w procesach zarządzania uspołecznioną produkcją społeczną, i na tym polega jej nieprzemijające znaczenie, jako pierwszego zwycięskiego etapu rewolucji socjalistycznej, którego była ona wstępną, lecz nieodłączną częścią.

Michał Wasilewski

1991 r.