Wzrost sił wytwórczych postawił burżuazję przed problemem znalezienia odpowiedniej polityki, aby powstrzymać walki klasowe, które przetaczają się przez całe włoskie społeczeństwo.
Grupy kapitalizmu państwowego i grupy kapitalizmu monopolistycznego, tj. tych 5 lub 6 grup, które zarządzają podstawowymi gałęziami wysoce skoncentrowanego kapitalizmu, już dawno wybrały linię reformistyczną, linię socjaldemokratyczną. Konwulsyjne zarządzanie wdrażaniem tej kapitalistycznej strategii zajmuje lata począwszy od 1960 roku i chociaż pokazuje wszystkie jej warunkowe trudności, nie unieważnia możliwości jej zakończenia w określonych ramach czasowych.
W międzyczasie reformistyczna strategia kapitalizmu osiągnęła pierwszy i główny rezultat: udało mu się przezwyciężyć intensywną fazę industrializacji, w której klasa robotnicza znacznie wzrosła, utrzymując niskie płace i ograniczając walki robotnicze; udało mu się przezwyciężyć kryzys «recesji» bez wywoływania reakcji proletariackiej adekwatnej do potencjału klasowego zgromadzonego przez rozwój gospodarczy; udało mu się znacznie zwiększyć wydajność pracy poprzez zwiększenie produkcji i zmniejszenie zatrudnienia; w końcu udało mu się umieścić Włochy w polu światowej konkurencji wśród pierwszych siedmiu imperialistycznych potęg. Bez wdrożenia reformistycznej polityki, ostatnia dekada, która stanowiła wielki skok w historii włoskiego kapitalizmu i klas społecznych we Włoszech, spowodowałaby głębsze wstrząsy i znacznie bardziej intensywne starcia społeczne. Reformizm jest z pewnością praktyką społeczną, ale jest także ideologią, dzięki której burżuazja utrzymuje swoją dominację nad klasą robotniczą. I jeśli w praktyce społecznej reformizm wykazał wszystkie swoje ograniczenia, to w praktyce ideologicznej, za pomocą której burżuazja utrzymuje swoją dominację nad klasą robotniczą – z drugiej strony – poszedł naprzód.
Posunął się naprzód, ponieważ udoskonalił i oczyścił swoje instrumenty, tj. gazety, grupy, związki zawodowe, tak zwane partie «lewicowe». Instrumenty te stanowią centrum rozpowszechniania reformistycznej i oportunistycznej ideologii w klasie robotniczej. Jest to ich organiczna funkcja, ponieważ bez niej nie mogłyby istnieć. W strategii reformistycznej funkcja partii «lewicowych» odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ bez dostosowania walki klasy robotniczej w pewnych granicach, pewne zawiasy w perspektywie jej realizacji zostałyby wysadzone w powietrze. Dziś we Włoszech marginesy reformistycznej praktyki społecznej w odniesieniu do klasy robotniczej są raczej wąskie, czego dowodem jest pierwsze nieudane doświadczenie oparte na «oficjalnej socjaldemokracji», czyli PSI [Włoskiej Partii Socjalistycznej – przyp. tłum.].
A w międzyczasie istnieje silna «rezerwowa socjaldemokracja» oparta na aparacie PCI i jej wpływach wyborczych, ale także na PSIUP [Włoską Partię Socjalistyczną Jedności Proletariatu – przyp. tłum.] i szeregu «maksymalistycznych» i różnych «dysydenckich» obrzeży, które stoją na jej lewej flance, aby pokryć jej rolę «opozycji parlamentarnej» w systemie. Celem reformistycznej praktyki i warunkiem jej skuteczności dla stabilności kapitalizmu zawsze było i jest tworzenie, utrzymywanie i powiększanie warstwy arystokracji robotniczej, tj. «wyższej warstwy» klasy robotniczej, która ze względu na swoje warunki może stanowić najbardziej lojalną bazę organizacji oportunistycznych. Doświadczenie historyczne pokazuje kapitalizmowi, że tej warstwie arystokracji klasy robotniczej zawsze udaje się dominować (ponieważ jest lepiej zorganizowana, ponieważ ma własną precyzyjną ideologię, ponieważ wie, czego chce, ponieważ musi utrzymać uprzywilejowaną pozycję) nad spontanicznymi ruchami szerszego proletariatu.
Francuski maj jest najnowszym potwierdzeniem długiej serii.
Dziś we Włoszech marginesy reformistycznej praktyki są wąskie także dlatego, że wąska jest arystokracja klasy robotniczej. Ale ona istnieje i ma się rozszerzać wraz z ekspansją włoskiego imperializmu. Reformistyczna strategia włoskiego kapitalizmu opiera się na tej perspektywie, podobnie jak partie oportunistyczne wiedzą, że czas działa w tym kierunku na ich korzyść. Rozszerzając nadwyżki, możliwe będzie poszerzenie warstw robotniczych zaangażowanych w tę wielką imperialistyczną operację i nią skorumpowanych, a tym samym możliwe będzie poszerzenie podstaw organizacyjnych włoskiej socjaldemokracji, która ma w swoim centrum silny biurokratyczny, administracyjny i drobnomieszczański aparat PCI.
To, jaką ostateczną formę przyjmie włoska socjaldemokracja, jest kwestią drugorzędną: prawdopodobnie zostanie ona skonfigurowana w oparciu o pojedynczy związek zawodowy, który jest tym, co liczy się najbardziej w reformistycznej praktyce, oraz w ugrupowaniu politycznym, rodzaju federacyjnego «partytonu», który pozwala na rodzaj przynależności lub połączenia z grupami, czasopismami, różnymi kręgami «niezgody», «antybiurokracji», «spontaniczności».
Drugorzędna jest również kwestia udziału włoskiej socjaldemokracji w rządzie zorganizowanym w taki sposób, ponieważ byłby to już rząd w opozycji i ponieważ zakładałby bezpośrednią współpartyjność w podstawowych problemach (kryzysy, wojny itp.).
Jeśli jest to ostateczny cel reformistycznej strategii włoskiego imperializmu, podstawowym zadaniem partii leninowskiej jest twarda walka z jakąkolwiek możliwością jego realizacji. Reformizm przechodzi przez fazę, w której nie dysponuje jeszcze wszystkimi środkami, by powiększyć swoją robotniczą arystokrację. Dlatego też konfrontuje walki klasowe z taktyką przeciągania, uderzając w nie mocno w najbardziej postępowych punktach.
Przyszłe elementy zjednoczonego ugrupowania socjaldemokratycznego dzielą zadania w tej taktyce opóźniania. Ideologia reformistyczna otwiera się jak wachlarz na wszystkie maksymalistyczne i spontanistyczne tony i w ten sposób dąży do wchłonięcia prawdziwej spontanicznej fali robotniczej rodzącej się w miejscach produkcji, gdzie wydajność wzrasta bardziej niż płace i gdzie zaostrzenie kondycji proletariatu jest warunkiem wstępnym dla samego kapitalizmu, aby wejść na rynek światowy w konkurencyjnej formie i realizować swoją imperialistyczną strategię. W tej fazie rozwoju włoskiego imperializmu, w tej sprzecznej fazie, która z jednej strony widzi przyszłą możliwość reformistycznej praktyki we Włoszech, a z drugiej natychmiastową niemożność jej powszechnego zastosowania, musi zostać rozwinięta partia leninowska. Partia leninowska musi być rozwijana w tej przejściowej fazie włoskiego imperializmu, ponieważ po jej zakończeniu ruch oportunistyczny, jakkolwiek zorganizowany, wyłoni się wzmocniony i z silnymi socjalimperialistycznymi korzeniami.
Dlatego konieczne jest, aby partia leninowska rozwijała się organizacyjnie, wykorzystując wszystkie te sektory walki klasowej, których wróg nie może powstrzymać swoim reformizmem, ale które udaje mu się kontrolować, ponieważ wciąż pozostają na etapie spontaniczności. Oportunizm pokazał i pokazuje, że wie, jak kontrolować spontaniczność robotników i nie tylko jak ją kontrolować, ale nawet wykorzystywać do własnych celów. Po raz kolejny leninowska koncepcja partii, z «Co robić?», znajduje swoje potwierdzenie i pełne znaczenie. Im bardziej imperialistyczny rozwój społeczeństwa kapitalistycznego stawia najbardziej złożone i uciążliwe problemy przed walką klasy robotniczej, tym bardziej teoretyczne i polityczne opracowanie marksizmu i leninizmu staje się niezbędnym narzędziem.
„Co robić?” nie jest koncepcją partii rewolucyjnej dotyczącej sytuacji kapitalistycznego zacofania, ale naukowym przewidywaniem roli partii marksistowskiej w fazie dojrzałego imperializmu. Bolszewicy zaczęli stosować szereg zasad polityczno-organizacyjnych, które tylko w najbardziej kompletnym globalnym uogólnieniu walki klasowej znajdują najpełniejszą obiektywną możliwość swego wdrożenia.
Historia imperializmu, historia dwóch imperialistycznych wojen światowych, historia rozwoju kapitalizmu państwowego w Rosji, historia niekończących się wydań oportunizmu, który na tysiąc sposobów zdołał utrzymać swoją dominację nad ruchem robotniczym, niezbicie pokazały, że bez leninowskiego przywództwa sama walka robotnicza jest wykorzystywana przez inne klasy, drobnomieszczaństwo, kapitalizm, różne imperialistyczne potęgi. Jedyną gwarancją autonomii klasy robotniczej jest jej leninowskie przywództwo, które nie jest i nie może być, jak twierdzą burżuazja i drobnomieszczaństwo, które chcą kontynuować instrumentalizację proletariatu do swoich celów, elementem obcym klasie, ale historycznie najbardziej zaawansowaną formą jej świadomości. Partia leninowska to rewolucyjna teoria plus awangarda robotników świadomych międzynarodowych i internacjonalistycznych interesów swojej klasy. Partia rewolucyjna z góry czy z dołu?
Jest to fałszywe pytanie zadawane przez intelektualistów wyobcowanych z proletariatu nie tyle przez ich drobnomieszczańskie pochodzenie społeczne, co przez teorie, za którymi się opowiadają. Co oznacza «z góry»? Czyżby analizę przeprowadzoną przez partię leninowską, tj. przez ciało zbiorowe, które w bojowości i ciągłości historycznej przyswoiło sobie narzędzia badawcze, dotyczące światowej sytuacji klasy robotniczej, międzynarodowych ruchów walk wszystkich klas, społecznej natury szeregu państw, tendencji różnych grup imperialistycznych?
Nikt nigdy nie będzie w stanie wykazać, że ta analiza, to międzynarodowe doświadczenie, nie może być przekazywane klasie robotniczej z zewnątrz. Proletariat, właśnie dlatego, że jest siłą roboczą zatrudnioną w określonym procesie produkcji, znajduje się w określonym wymiarze korporacyjnym, którego jego bezpośrednie doświadczenie nie może przezwyciężyć. To właśnie z tego procesu produkcji lub wymiaru korporacyjnego wynika nieusuwalna sprzeczność interesów między proletariatem a kapitalizmem; ale z tego samego procesu wynika również możliwa do rozwiązania sprzeczność interesów między różnymi frakcjami kapitalistycznymi i między różnymi korporacjami, zarówno w kraju, jak i na świecie.
A im bardziej złożony staje się ten drugi rodzaj konfliktu, tym bardziej niezbędna staje się praca nad szerzeniem «świadomości», tj. świadomości rzeczywistości światowej, przyniesionej klasie robotniczej z zewnątrz. Dlatego właśnie „Co robić?” jest dziś bardziej aktualne niż kiedykolwiek wcześniej. Dziś Leninowska potrzeba wnoszenia «świadomości» z zewnątrz jest zwielokrotniona dziesięciokrotnie, stukrotnie, tysiąckrotnie, ponieważ presja różnych imperialistycznych interesów, aby odnieść sukces w wykorzystywaniu robotników w ich konkurencyjnych walkach, także się zwielokrotniła.
Tylko wtedy, gdy klasie robotniczej uda się osiągnąć internacjonalistyczną świadomość bycia klasą międzynarodową, będzie ona w stanie nie dać się zinstrumentalizować różnym kapitalistom i imperialistom oraz ich różnym konkurującym ze sobą «państwom wiodącym», ale wykorzystać sprzeczności między najeźdźcami, aby doprowadzić ich wszystkich do upadku. Zadanie podniesienia internacjonalistycznej świadomości proletariatu jest głównym zadaniem partii leninowskiej.
Łącząc się z walkami ekonomicznymi, które wynikają z proletariackiej kondycji w miejscach produkcji, partia leninowska rozwija się, wypełniając swoje internacjonalistyczne zadanie. Partia leninowska objawia się taką już w swoim leninowskim programie, już w rewolucyjnej organizacji, która realizuje go w sposób spójny i ze stanowczością wobec wszystkich tych nurtów, które twierdzą, że go akceptują, ale potem w praktyce mu zaprzeczają. Partia leninowska objawia się taką w swojej rewolucyjnej strategii i w tej strategii musi się organizacyjnie rozwijać. Zastosowanie leninowskiej teorii „Co robić?” przeciwko reformistycznej strategii włoskiego imperializmu oznacza w istocie rozwój organizacji rewolucyjnych robotników, którzy realizują międzynarodową strategię proletariatu we Włoszech.
Arrigo Cervetto
Napisano w listopadzie 1968 r., opublikowano na pierwszej stronie Lotta Comunista, nr 31-32. Tłumaczenie nieautoryzowane za: https://www.marxists.org/italiano/cervetto/1968/11/riform.htm