To, czego oczekiwano każdego dnia przez ostatnie dziesięć miesięcy, od czasu austriackiej inwazji na Serbię, stało się faktem: Jest wojna z Włochami.

Masy w walczących krajach zaczęły uwalniać się od oficjalnych sieci kłamstw. Również naród niemiecki zyskał wgląd w przyczyny i cele wojny światowej, w to, kto jest bezpośrednio odpowiedzialny za jej wybuch. Szalone złudzenia co do „świętych celów” wojny ustępują coraz bardziej, entuzjazm dla wojny maleje, a wola szybkiego pokoju rośnie w siłę – nawet w armii!

Był to trudny problem dla niemieckich i austriackich imperialistów, którzy na próżno szukali ratunku. Teraz wydaje się, że je znaleźli. Interwencja Włoch w wojnę powinna być dla nich dobrą okazją do wzniecenia nowego szału nienawiści narodowej, stłumienia woli pokoju i zatarcia śladów własnej winy. Stawiają na zapomnienie narodu niemieckiego, stawiają na jego wyrozumiałość, która zbyt często była wystawiana na próbę.

Jeśli ten plan się powiedzie, wyniki dziesięciu miesięcy krwawych doświadczeń staną się bezwartościowe, a międzynarodowy proletariat zostanie ponownie rozbrojony i całkowicie odrzucony jako niezależny czynnik polityczny.

Ten plan musi zostać obalony – pod warunkiem, że ta część niemieckiego proletariatu, która pozostała wierna międzynarodowemu socjalizmowi, pozostanie świadoma i godna swojej historycznej misji w tych potwornych czasach.

Wrogowie ludu liczą na zapomnienie mas – przeciwdziałamy temu rozwiązaniem:

Uczcie się wszystkiego, niczego nie zapominajcie!

Nie zapominaj niczego!

Widzieliśmy, jak wtedy, gdy wybuchła wojna, masy zostały schwytane dla kapitalistycznych celów wojny za pomocą kuszących melodii klas rządzących. Widzieliśmy, jak pękały błyszczące bańki demagogii, jak znikały głupie sierpniowe marzenia, jak zamiast szczęścia na ludzi spadały cierpienie i nędza; jak łzy wojennych wdów i wojennych sierot nabrzmiewały wielkimi strumieniami; jak utrzymywanie trójklasowej hańby, nieskruszona kanonizacja Poczwórności [Quadrinity] – półabsolutyzmu, rządów junkrów, militaryzmu i policyjnego despotyzmu – stało się gorzką prawdą.

Dzięki temu doświadczeniu zostaliśmy ostrzeżeni – ucz się wszystkiego, niczego nie zapominaj!

Obraźliwe są tyrady, którymi włoski imperializm pomija swoje grabieże; obraźliwa jest ta rzymska tragikomedia, w której obecny jest powszechny grymas Burgfrieden („rozejm obywatelski”). Jeszcze bardziej obraźliwe jest to, że w tym wszystkim możemy rozpoznać, jakby odbite w lustrze, niemieckie i austriackie metody z lipca i sierpnia 1914 roku.

Włoscy podżegacze wojenni zasługują na wszelkie potępienie. Ale są oni niczym innym jak kopiami niemieckich i austriackich podżegaczy, tych, którzy są głównie odpowiedzialni za wybuch wojny. Ptaki z piór!

Komu naród niemiecki może podziękować za to nowe nieszczęście?

Od kogo mogą żądać wyjaśnień w sprawie nowych stosów ciał, które będą się wznosić?

Wciąż tak jest: Austriackie ultimatum wobec Serbii z 23 lipca 1914 r. było iskrą, która rozpaliła świat, nawet jeśli ogień bardzo późno rozprzestrzenił się na Włochy.

Nadal tak jest: To ultimatum było sygnałem do redystrybucji świata i z konieczności wezwało wszystkie kapitalistyczne państwa grabieżcze do udziału w tym planie.

Nadal tak jest: To ultimatum zawierało w sobie kwestię dominacji nad Bałkanami, Azją Mniejszą i całym Morzem Śródziemnym, a zatem zawierało za jednym zamachem wszystkie antagonizmy między Austro-Niemcami a Włochami.

Jeśli niemieccy i austriaccy imperialiści próbują teraz ukryć się za scenerią włoskich grabieży i tłem włoskiej nielojalności; kiedy zakładają togę moralnego oburzenia i pokrzywdzonej niewinności, podczas gdy w Rzymie znaleźli tylko równych sobie, to zasługują na najokrutniejszą pogardę.

Zasada „Nie zapominaj o niczym” odnosi się do tego, jak naród niemiecki został zmanipulowany w kwestii włoskiej przez bardzo honorowych niemieckich patriotów.

Traktat o Trójprzymierzu z Włochami zawsze był farsą – wszyscy zostaliście oszukani!

Eksperci zawsze wiedzieli, że w przypadku wojny Włochy będą pewnym przeciwnikiem Austrii i Niemiec – wmówiono wam, że będzie to pewien konfederat!

Znaczna część losu Niemiec w polityce światowej została rozstrzygnięta w traktacie o Trójprzymierzu, który został podpisany i odnowiony bez waszej konsultacji – do dnia dzisiejszego nie podzielono się z wami ani jedną literą tego traktatu.

Austriackie ultimatum wobec Serbii, którym mała klika zaskoczyła całą ludzkość, złamało traktat między Austrią a Włochami – nic wam o tym nie powiedziano.

To ultimatum zostało wystosowane z wyraźnym potępieniem Włoch – było to trzymane w tajemnicy przed wami.

4 maja tego roku Włochy rozwiązały sojusz z Austrią – aż do 18 maja ten kluczowy fakt był ukrywany przed narodem niemieckim i austriackim, tak, pomimo prawdy, której urzędnicy bezpośrednio zaprzeczali – równolegle do celowego oszukiwania narodu niemieckiego i niemieckiego Reichstagu w sprawie ultimatum Niemiec wobec Belgii z 2 sierpnia 1914 roku.

Nie mieliście żadnego wpływu na negocjacje Niemiec i Austrii z Włochami, od których zależała interwencja Włoch. Byliście traktowani jak owce w tej ważnej kwestii, podczas gdy partia wojenna, tajna dyplomacja, garstka ludzi w Berlinie i Wiedniu rzucała kośćmi o los Niemiec.

Storpedowanie „Lusitanii” nie tylko umocniło władzę angielskich, francuskich i rosyjskich partii wojennych, zaprosiło do poważnego konfliktu ze Stanami Zjednoczonymi i nastawiło wszystkie kraje neutralne przeciwko Niemcom z namiętnym oburzeniem; ułatwiło także katastrofalną pracę włoskiej partii wojennej w krytycznym momencie – naród niemiecki również musiał być o tym cicho; żelazna pięść stanu oblężenia była trzymana wokół jego gardeł.

Już w marcu tego roku można było rozpocząć negocjacje pokojowe – oferta została złożona przez Anglię – ale chciwość zysku niemieckich imperialistów doprowadziła do jej odrzucenia. Obiecujące wysiłki pokojowe zostały udaremnione przez niemieckie partie zainteresowane podbojem kolonialnym na wielką skalę oraz aneksją Belgii i francuskiej Lotaryngii, przez kapitalistów wielkich niemieckich firm żeglugowych oraz przez agitatorów niemieckiego przemysłu ciężkiego.

To również było trzymane w tajemnicy przed narodem niemieckim, po raz kolejny nie skonsultowano się z tobą w tej sprawie.

Pytamy – komu naród niemiecki może podziękować za kontynuację straszliwej wojny i interwencję Włoch? Komu innemu, jak nie nieodpowiedzialnym ludziom w kraju, którzy są za to odpowiedzialni.

Uczyć się wszystkiego, niczego nie zapominać!

Dla myślących ludzi włoska imitacja działań Niemiec z lata ubiegłego roku nie może być bodźcem do nowych szaleństw wojennych, tylko impulsem do odstraszenia urojonych nadziei na nowy świt sprawiedliwości politycznej i społecznej, tylko nowym światłem dla oświetlenia odpowiedzialności politycznej i ujawnienia publicznego niebezpieczeństwa, jakie stanowią austriaccy i niemieccy miłośnicy [pursuers] wojny, tylko nowym oskarżeniem ich.

Ale zasada „Ucz się i nie zapominaj” odnosi się przede wszystkim do heroicznej walki z wojną, którą toczyli i nadal toczą nasi włoscy towarzysze. Walki w prasie, na spotkaniach, na ulicznych demonstracjach, walki prowadzonej z rewolucyjną energią i odwagą, przeciwstawiającą się z sercem i duszą wściekłym falom nacjonalistycznym, które były podsycane przez władze. Nasze najbardziej entuzjastyczne gratulacje dla ich walki. Niech ich duch będzie dla nas przykładem! Niech będzie przykładem dla całej Międzynarodówki!

Gdyby tak było od tamtych sierpniowych dni, świat byłby lepszy. Międzynarodowy proletariat miałby się lepiej.

Ale zdecydowana wola walki nie może przyjść za późno!

Absurdalny slogan „nie poddawaj się” osiągnął dno; prowadzi tylko coraz głębiej w wir ludobójstwa. Międzynarodowa proletariacka walka klasowa przeciwko międzynarodowemu imperialistycznemu ludobójstwu jest socjalistycznym przykazaniem chwili.

Główny wróg każdego człowieka znajduje się w jego własnym kraju!

Główny wróg narodu niemieckiego znajduje się w Niemczech: to niemiecki imperializm, niemiecka partia wojenna, niemiecka tajna dyplomacja. Ten wróg w kraju musi być zwalczany przez naród niemiecki w walce politycznej, współpracując z proletariatem innych krajów, których walka toczy się przeciwko ich własnym imperialistom.

Myślimy jako jedność z ludnością niemiecką – nie mamy nic wspólnego z niemieckimi Tirpitzami i Falkenhaynami, z niemieckim rządem politycznego ucisku i społecznego zniewolenia. Nic dla nich, wszystko dla ludu niemieckiego. Wszystko dla międzynarodowego proletariatu, dla dobra niemieckiego proletariatu i uciskanej ludzkości.

Wrogowie klasy robotniczej liczą na zapomnienie mas – pod warunkiem, że będzie to poważny błąd w obliczeniach. Stawiają na wyrozumiałość mas – ale my podnosimy gwałtowny krzyk:

Jak długo hazardziści imperializmu powinni nadużywać cierpliwości ludzi? Dość i więcej niż dość rzezi! Precz z podżegaczami wojennymi tu i za granicą!

Koniec ludobójstwa!

Proletariusze wszystkich krajów, podążajcie za heroicznym przykładem waszych włoskich braci! Sprzymierzcie się w międzynarodowej walce klasowej przeciwko spiskom tajnej dyplomacji, przeciwko imperializmowi, przeciwko wojnie, na rzecz pokoju w duchu socjalistycznym.

Główny wróg jest w domu!

Karl Liebknecht

maj 1915 r.

Źródło tłumaczenia:  Karl Liebknecht, Ausgewählte Reden und Aufsätze [Wybrane przemówienia i eseje], Berlin 1952, ss. 296–301.